چه عواملی نفس زاینده رود را به شماره انداخته اند؟
کاروخدمت: امروز روز ملی زاینده رود یا زنده رود است؛ رودخانه ای که بعنوان نماد هویتی و فرهنگی شناخته می شود اما چند سالی است که حال خوبی ندارد؛ گویی که صدها سال پیش خشک شده و حیاتی نداشته است. اما آیا نمی توان این رودخانه که نمادی ملی است را بار دیگر جاری دید؟ یک کارشناس آب می گوید: شفافیت در آمار و اطلاعات درباره منابع موجود آب و میزان مصارف آن در بخش های مختلف اولین گام در جهت کاهش و مدیریت مصرف آب و در نتیجه نجات زاینده رود است.
به گزارش کاروخدمت به نقل از ایسنا، مگر کسی هم هست که زاینده رود را نشناسد و انعکاس تصاویر پل خواجو و سی و سه پل را بر آن ندیده باشد؟ بله هست، نسل جوان امروزی اگر شانسی نداشته باشد و در زمان هایی مشخصی به اصفهان سفر نکند با یک پهنه خشکی مواجه می شود که به زمین بازی کودکان تبدیل گشته، نه دیگر از آب خبری هست و نه باد خنک، تنها شاید کمی غبار و خاک باشد که به چشم و بینی می رود.
زاینده رود که بزرگترین رودخانه مرکزی ایران است، چند سالی است که حال خوبی ندارد و اقدامات مختلفی همچون انتقال آب از سرشاخه های دیگر طی سالهای قبل بمنظور جبران کمبود آب این رودخانه تاریخی انجام شده است. کمبود منابع آب در پایین دست حوضه زاینده رود نیز سبب شده طی سالهای اخیر در بیشتر طول سال جریان آب این رودخانه بسته و ذخیره شود اما آیا این اقدامات راهکار جبران کم آبی و نجات زاینده رود بوده است؟ روز ملی زاینده رود در حالی امسال گرامی داشته می شود که فرونشست زمین بخش های مختلف اصفهان را در خود می بلعد، آیا می توان ادعا کرد که راهکارهای اندیشیده شده طی سالهای اخیر مناسب بوده اند؟
رضوان السادات شریف نیا - کارشناس و فعال حوزه آب - ضمن اشاره به اهمیت زاینده رود بعنوان یک اکوسیستم و تغذیه کننده منابع آب زیرزمینی به ایسنا می گوید: این رودخانه تنها یک کانال آبرسانی نیست که هرزمان بتوان جریان آب در آنرا قطع یا وصل کرد بلکه یک زیست بوم دارای حق آبه محیط زیستی است که نقش مهمی نیز در تغذیه سفره های آب زیرزمینی دارد؛ سفره هایی که خشک شدن آنها موجب فرونشست زمین شده است و خیلی از سازه ها و زیرساخت ها همچون سازه های تاریخی اصفهان را تهدید می کند.
این کارشناس آب تاکید می کند: در چنین شرایطی بستن جریان این رودخانه به همراه برداشت های کنترل نشده از آب زیرزمینی می تواند نتایج مختلفی را همچون فرونشست زمین به همراه داشته باشد، با این وجود آنچه بعنوان مهم ترین کارکرد زاینده رود مطرح می شود، نقش آن در تامین آب آشامیدنی خیلی از شهرها و روستاها است و همین مساله سبب شده که به بهانه ذخیره آب برای مصارف شرب جریان این رودخانه قطع و تنها گاهی برای مصارف کشاورزی رهاسازی شود.
وی ضمن بیان این که طرح های انتقال آب نمی تواند راهکار نجات زاینده رود باشد، می گوید: نتیجه تحقیقات ارزیابی قابلیت پروژه های انتقال آب بین حوضه ای در تامین نیاز آب حوضه زاینده رود برمبنای رویکرد دینامیک سیستم ها، نشان میدهد که پروژه های انتقال آب همچون سد و تونل انتقال آب کوهرنگ یک و کوهرنگ دو - که آب را از سرشاخه های کارون به زاینده رود منتقل می کند- همین طور سد و تونل انتقال آب چشمه لنگان در یک بازه زمانی کوتاه مدت توانسته اند کمبود آب را در این رودخانه جبران کنند اما از آنجا که این اقدامات تصور فراوانی آب را بین مردم و مسئولان به وجود می آورد در نتیجه موجب افزایش بیش از پیش مصرف آب چه در بخش شرب و چه در بخش کشاورزی می شود و در نهایت همچنان آبی به پایین دست حوضه و تالاب گاوخونی نمی رسد.
شریف نیا ضمن اشاره به این که در کشورهای دیگر نیز تحقیقات در حوزه طرح های انتقال آب انجام شده است، ادامه می دهد: در یک پایان نامه دکتری در هند سه پروژه انتقال آب در این کشور مورد بررسی قرار گرفته که نتیجه این تحقیقات نشان می دهد که طرح های انتقال آب بین حوضه ای نه فقط توجیه اقتصادی ندارند بلکه موجب تضعیف پایداری هر دو حوضه مبدا و مقصد می شود. بعنوان مثال در کشور ما برای جبران کمبود آب زاینده رود تصمیم گرفته شد که آب را از یک حوضه پایدار مانند کارون انتقال دهند اما این طرح های انتقال آب نه فقط تا حالا به پایداری زاینده رود کمکی نکرده بلکه به تضعیف پایداری کارون نیز منجر گردیده است.
این کارشناسی ارشد آبیاری و زهکشی اظهارکرد: راهکارهای زیادی برای کاهش مصرف آب در بخش شرب، صنعت و کشاورزی وجود دارد اما متاسفانه مورد توجه برخی سیاست گذاران قرار نمی گیرد و نهادهای ذی ربط نیز اقداماتی دراین زمینه انجام نمی دهند. بخش زیادی از آب آشامیدنی در شبکه فرسوده انتقال و توزیع آب درون شهری هدر می رود که اگر سهم کوچکی از آن سرمایه که برای انتقال آب هزینه می شود را صرف تعمیر و اصلاح این شبکه می کردند مصرف آب در بخش شرب تا حد زیادی کاهش پیدا می کرد.
با این حال به عقیده این کارشناس آب، شفافیت در اطلاع رسانی به مردم درباره منابع آب موجود و میزان مصرف آن یکی از اولین گام هایی است که مسئولان باید برای نجات زاینده رود بردارند. متاسفانه آمار، اطلاعات و مجوزهای بهره برداری از آب شفاف نیست و شرکت های آب منطقه ای هر استان آمار متفاوتی از میزان منابع آب موجود و همین طور میزان مصرف آن در بخش های کشاورزی، شرب و صنعت اعلام می کنند.
شریف نیا می گوید: نهادهای ذی ربط لازم است میزان هدرفت آب در بخش های مختلف را مشخص و اطلاع رسانی کنند تا در وهله نخست اعتماد مردم جلب شود. یکی از عمده ترین مشکلات در زمینه آب عدم اعتماد مردم به آمار و احساس بی عدالتی است این در حالیست که اگر آمار و اطلاعات درباره میزان آب موجود، میزان تخصیص و مصرف آن در بالادست و پایین دست و در بخش های مختلف به درستی در اختیار مردم قرار گیرد بطور قطع دیدگاه جامعی نسبت به این مساله به دست می آورند و در مصارف خود صرفه جویی خواهند کرد.
وی افزود: مردم استانهای مختلف باید بدانند که اگر آب کمتری مصرف کنند میزان جبران خسارات آنان با مردم استانهای دیگر برابر خواهد بود و مجوزهای بهره برداری از آب با رویه یکسانی نسبت به استانهای دیگر صادر خواهد شد. علاوه بر تفاوت در رویه ها، محرمانه بودن تعدادی از تصمیم گیری ها و مشخص نبودن وضعیت مطالعات محیط زیستی و اجتماعی طرح های انتقال آب، بر تنش های اجتماعی در حوضه می افزاید.
این کارشناس و فعال حوزه آب ضمن بیان این که مطالعات زیادی در حوضه زاینده رود هم در حوزه مدیریت جامع تالاب ها و مدیریت یکپارچه منابع آب زاینده رود انجام شده است، تصریح می کند: راه حل ها برای کاهش مصرف آب و مدیریت و احیای زاینده رود مشخص است اما متاسفانه اقدام بنیادینی دراین زمینه صورت نمی گیرد. این مطالعات نشان داده مهم ترین عاملی که به زاینده رود لطمه می رساند بخش کشاورزی است که باید در وهله نخست به درستی مدیریت شود و در ردیف دوم و سوم بعد از آن نیز صنعت و شرب قرار می گیرند.
شریف نیا در آخر اظهار داشت: راه نجات زاینده رود مشخص است چونکه علاوه بر موسسات تحقیقاتی و دانشگاهی، مجلس و سایر نهادهای کلیدی نیز مطالعاتی دراین زمینه انجام داده اند اما متاسفانه بجای حل ریشه ای این مشکلات فقط به راهکارهای موقتی بسنده می شود که در طولانی مدت به زیست بوم لطمه وارد میکند و زاینده رود را به سمت ناپایداری بیشتر می کشاند.
منبع: karokhedmat.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب