یادداشت اقتصادی؛
فرش توسعه را باید با گره های ریز، بافت
كاروخدمت: برابری، عدالت، رفاه، سلامت، دانش، امنیت و مقوله هایی نظیر آنها، مصادیق مهمی از دستاوردهای توسعه قلمداد می گردد كه در قالب برنامه ریزی توسعه آن هم به شكل فراگیر صورت می گیرند.
اقتصاد ایران در آستانه هفتادمین سال برنامه ریزی خود قرار دارد، البته با فراز و نشیب های فراوان؛ محصول و دستاورد این برنامه ریزی ها، آن چیزی هست كه هم اكنون می بینیم و یا بهره مند می شویم و یا این كه به صورت الزامی و یا سهوی، در معرض آن قرار داریم. بعضی از دستاوردها، ظرفیت اقتصاد كشور را افزایش داده است و در مقابل، برخی دستاوردها نیز، صدمه پذیری اقتصاد را بیشتر نموده است. سوال این است كه آیا فرش برنامه ریزی توسعه و به تبع آن توسعه، با گره های ریز و ظریف آن پیوند خورده است و یا با رنگ های مختلف و متنوع آن؟ پاسخ سوال، هم دشوار و هم راحت خواهد بود!
از آن جهت دشوار است كه به رغم تجربه 70 سال برنامه ریزی در اقتصاد ایران، كماكان تصور جامعه برای رسیدن به افق مطلوب، فاصله زیاد وجود دارد و به نوعی، پیوند گره های ریز به خوبی شكل نگرفته است. از آن جهت راحت است كه بعضی از كشورهای در حال گذار (و در حال توسعه)، در حال پیمودن مسیرهایی می باشند و دستاوردهای بسیاری را با استفاده از برنامه ریزی توسعه بدست آوردند. بدین ترتیب، می توان بر مبنای درس های گذشته اقتصاد ایران و كشورهای موفق، رهیافت هایی را برای آینده اقتصاد ایران استنباط و احصاء كرد. این رویكرد سبب خواهد شد كه مفهوم توسعه یك مفهوم جهانی و فراگیر تلقی شود كه برنامه ریزی(در نوع خود)، نهاد بسترساز آن می باشد.
برابری، عدالت، رفاه، سلامت، دانش، امنیت و مقوله هایی نظیر آنها، مصادیق مهمی از دستاوردهای توسعه قلمداد می گردد كه در قالب برنامه ریزی توسعه آن هم به شكل فراگیر صورت می گیرند. گونه شناسی جدید برنامه ریزی توسعه مبتنی بر این است كه منافع و عواید آن، فرامنطقه ای، فرانسلی، و فراقشری است چون كه دست كم منافع و عواید برنامه ریزی توسعه، باید نصیب بیشتر از یك گروه و یا منطقه شود و یا این كه هیچ قشر و یا نسلی مورد تبعیض واقع نشود. با این رویكرد، می توان به نگرش های تازه ای درباره خیلی از مسایل دست یافت.
بدیهی است برنامه ریزی توسعه به دنبال خلق و یا فراهم سازی پدیده هایی است كه بیشتر می توان آنرا دستاورد یك «كالای عمومی» تلقی نمود كه از دو خصوصیت «استثناءناپذیر» و «رقابت ناپذیر» برخوردار می باشند. در این صورت، فراگیر بودن توسعه بیشتر از هر زمانی و مكانی مصداق پیدا خواهد نمود. البته میزان تطابق هر یك از مصادیق اشاره شده توسط افراد جامعه با خصوصیت ها و معیارهای استثناءناپذیری و رقابت ناپذیری آن، با شدت و ضعف هایی مواجه خواهد شد. بعنوان مثال، استفاده و یا كاربرد بیشتر دانش و سلامت در فرآیند توسعه سبب خواهد شد كه مناطق، نسل ها و اقشار مختلف، به نحوی از آن برخوردار شوند و برابری فرصت برای كسب دانش و سلامت فراهم گردد و هیچ كس نمی تواند مانع از دسترسی افراد به این دو كالا(خدمت) شود. از این منظر، مصرف این نوع كالاها(خدمت) برای جامعه كم هزینه تر و كارآمدتر خواهد بود و برعكس.
بنابراین گونه شناسی برنامه ریزی توسعه مبتنی بر دو خصوصیت و معیار «استثناءناپذیری» و «رقابت ناپذیری»، بسیار حیاتی می باشد و آن چه در بطن آن دو ویژگی، نهفته است این می باشد كه برنامه ریزی توسعه بعنوان یك نهاد، مبتنی بر "قاعده بهتر بازی كردن" است كه به دنبال تحقق اهداف مهمی همچون بهبود آسایش و آرامش نسل های مختلف آن، تلاش دارد.
پس برنامه ریزی توسعه مهم می باشد به جهت این كه در آن قواعد بازی، تعیین خواهد شد و قواعد هم به صورت منطقی و مطابق مقتضایات محیطی و اجتماعی، تنظیم و تدارك خواهد یافت. در این رهگذر، حتما و ضرورتا دو ركن اساسی آن یعنی «اطلاعات و خرد جمعی» به خوبی شكل خواهد گرفت و یا بستر آن فراهم خواهد شد. در گام بعدی، نحوه سیاست گذاری مبتنی بر نظام تدبیر مهم خواهد بود.
بدین ترتیب، فرش توسعه تصویری دارد كه در پنهانش گره های ریز و ظریفی دست به دست هم دادند تا یك تصویر مطلوب برای همگان به نمایش گذاشته شود. اصالت فرش به گره های ریز آن نهفته است نه به رنگ هایی كه دارد. گره های توسعه بر مبنای دانش و خرد جمعی بافته می گردد كه ناملموس(intangible) می باشد.
درس ها و تجارب چند دهه گذشته برنامه ریزی در ایران و شواهد كشورهای موفق در این عرصه، ما را وادار خواهد ساخت گره های ریز توسعه را با تمرین و بازآموزی مجدد(retraining) تقویت و یا محكم تر نماییم تا عواید برنامه ریزی توسعه همچون مصادیق فراگیر آن حاصل آید. پس توسعه یك فرایند یادگیری مستمر است.
علاالدین ازوجی، دانش آموخته اقتصاد
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب