طلای آنلاین پناهگاه مردم یا تله ای برای سرمایه های خرد؟
کاروخدمت: رکوردشکنی قیمت طلا، مردم را به سوی پلت فرم های آنلاین کشانده؛ بازاری «آسان فروش» که نبود نظارت شفاف در آن، سرمایه های خرد را روی لبه ریسک قرار داده است.
رکوردهای پی در پی قیمت طلا و سکه، بخش قابل توجهی از مردم را به نقطه ای رسانده که احساس می کنند اگر امروز وارد بازار نشوند، فردا از قافله جا می مانند. ترس از عقب افتادن و بی اعتمادی به آینده ریال، بسیاری را به سمتی هل داده که نامش «طلا»ست، اما شکلش دیگر شباهتی به ویترین های سنتی ندارد.
در این میان، پلت فرم های آنلاین فروش طلا درست روی همین ترس سوار شده اند؛ با وعده هایی از جنس خرید آسان، نگهداری امن و نقدشوندگی فوری. اما سؤال اصلی اینجاست: آیا این سادگی، بهای پنهانی ندارد؟
آنچه امروز در بازار طلای آنلاین جریان دارد، صرفا یک تغییر شکل در خرید و فروش نیست؛ با مدلی مواجهیم که مرز میان «معامله کالا» و «فعالیت شبه بانکی» را بطور خطرناکی مخدوش کرده است.
مردم پول پرداخت می کنند، طلا تحویل نمی گیرند، دارایی شان را در اختیار پلت فرم می گذارند و در عوض انتظار دارند هر زمان که اراده کردند، بدون اصطکاک نقد شوند.
در این سازوکار، پلت فرم ها بدون آن که زیر بار الزامات نهادهای پولی بروند، عملا همان کارکرد را بازتولید می کنند؛ تفاوت فقط در این است که ریسک نگهداری، تطابق دارایی و بدهی و نقدشوندگی، بی سروصدا به سوی مردم منتقل شده است.
تب «خرید طلا با یک کلیک» حالا دیگر یک مد زودگذر نیست. ابلاغ دستورالعمل های جدید برای ساماندهی پلت فرم های فروش آنلاین طلا، نشان میدهد سیاست گذار هم به این نتیجه رسیده که ادامه این مسیر بدون مداخله، به بحران ختم می شود.
دستورالعمل هایی که با تأکید بر بانک مرکزی و همراهی قوه قضاییه تدوین شده اند، صراحتاً بر مهار خالی فروشی، معاملات صوری و نوسان سازی مصنوعی تمرکز دارند؛ بازاری که در سالهای اخیر، خصوصاً زیر فشار تورم و انسداد بازارهای موازی، به مقصد سرمایه های خرد تبدیل گشته است.
وقتی طلا از پناهگاه امن به زمین بازی سوداگری تبدیل شد
طلا در اقتصاد ایران همواره آخرین پناه سرمایه های نگران بوده است. اما با انتقال این پناهگاه سنتی به بستر اپلیکیشن ها، ماهیت بازار تغییر نمود. خرید طلا دیگر به معنای لمس فلز، دریافت فاکتور و اطمینان از عیار نیست؛ بلکه به خرید عددی روی صفحه موبایل کاهش پیدا کرده است.
در ظاهر، همه چیز ساده و بی دردسر است؛ حتی می شود چند سوت طلا خرید. اما پشت این ویترین براق دیجیتال، پرسش هایی جدی درباره ی مالکیت، پشتوانه، تحویل و مسئولیت در روز بحران شکل گرفته است.
خالی فروشی؛ قلب تپنده بحران طلای آنلاین
خط قرمز اصلی در دستورالعمل های جدید، «خالی فروشی» است؛ فروش دارایی ای که وجود خارجی آن برای خریدار روشن نیست. در خیلی از پلت فرم ها، طلا فروخته می شد بی آن که اجبار روشنی برای تطابق آن با موجودی حقیقی خزانه وجود داشته باشد.
نتیجه چنین مدلی، بازاری بود که می توانست با چند نمودار و اعلان قیمتی، تقاضای کاذب بسازد و بر بازار حقیقی اثر بگذارد، بی آن که حتی یک گرم طلا جابه جا شود. اینجاست که بازار مجازی از سرمایه گذاری فاصله می گیرد و به ابزار نوسان سازی تبدیل می شود.
مالکیت روی هوا؛ مردم دقیقاً چه چیزی خریده اند؟
یکی از جدی ترین ایرادهای بازار طلای آنلاین، ابهام در مالکیت است. در خیلی از موارد، خریدار نه سند مستقل دارد، نه قبض انبار قابل استعلام و نه دارایی ای که خارج از پلت فرم معنا داشته باشد. آن چه وجود دارد، عددی است در یک داشبورد دیجیتال.
تا وقتی شرایط عادی است، این ابهام پنهان می ماند؛ اما تجربه نشان داده بحران دقیقاً جایی است که مالکیت باید اثبات شود، نه صرفا نمایش داده شود.
در صورت اختلاف حقوقی، تعطیلی پلت فرم یا اعمال محدودیت های بیرونی، نبود سند مستقل می تواند سرمایه مردم را وارد مسیرهای پیچیده و فرسایشی کند.
نقدشوندگی ۲۴ ساعته؛ وعده ای که قانون آنرا قبول ندارد
فعالیت شبانه روزی، یکی از اصلی ترین ابزارهای تبلیغاتی پلت فرم های طلاست؛ در حالیکه بازار رسمی طلا چنین ساختاری ندارد. دستورالعمل های جدید به صراحت تلاش دارند این دوگانگی را مهار کنند، چونکه بازار ۲۴ ساعته بدون پشتوانه، بستری آماده برای دست کاری قیمت و سوءاستفاده است.
قیمت سازی در ساعاتی که بازار مرجع تعطیل می باشد، عملا بر داده های داخلی پلت فرم ها استوار می شود، نه کشف قیمت حقیقی. از طرفی، تجربه تمام بازارهای مالی نشان داده که نقدشوندگی، دقیقاً در روز بحران فرو می ریزد؛ زمانیکه همه هم زمان قصد خروج دارند.
سرمایه های خرد؛ بمب ساعتیِ نادیده گرفته شده
برخی می گویند این بازار آن قدر بزرگ نیست که تهدیدی برای اقتصاد کلان باشد؛ اما مساله اصلی، حجم نیست، ترکیب است. این بازار محل تجمیع سرمایه های خرد است؛ دارایی هایی که برای صاحبانشان خط قرمز معیشت اند.
تجربه موسسات مالی غیر مجاز نشان داده بحران ها لزوماً از بازیگران بزرگ شروع نمی شوند؛ بلکه از جایی آغاز می شوند که ریسک خرد، پراکنده و نادیده گرفته شده است.
مجوز داریم، نظارت نداریم
مجوز کسب وکاری، جایگزین تنظیم گری مالی نمی گردد. بازاری که بصورت ۲۴ ساعته دارایی مردم را نگه می دارد، باید نسبت موجودی حقیقی طلا به تعهداتش روشن، حسابرسی پذیر و قابل راستی آزمایی باشد. در وضعیت فعلی، نه نهاد ناظر واحدی وجود دارد و نه سناریوی شفافی برای روز بحران.
این خلأ، بازار را به حسن نیت فعالانش گره زده؛ مدلی که شاید در ایام رونق دوام بیاورد، اما در تنش های حقیقی فرو می پاشد.
دستورالعمل جدید؛ آتش نشانی یا بازطراحی بازار؟
بر اساس ضوابط تازه، فروش طلا تنها تا سقف موجودی حقیقی مجاز است، تحویل فیزیکی یا سپرده گذاری باید در بازه زمانی مشخص صورت گیرد و فعالیت بدون مجوز تخلف محسوب خواهد شد. همچنین، راستی آزمایی تراکنش ها و رویارویی با پولشویی در دستور کار قرار گرفته است.
با این حال، پرسش همچنان باقی است: این مقررات درمان ریشه ای اند یا واکنشی دیرهنگام؟ حافظه اقتصاد ایران از تجربه موسسات مالی غیر مجاز هنوز تازه است.
هشدار پایانی؛ بازار منتظر بحران نمی ماند
بازار طلای آنلاین امروز هنوز در نقطه ای ایستاده که میتوان آنرا تنظیم کرد؛ قبل از آن که به مساله ای اجتماعی تبدیل گردد. ادامه فعالیت بدون چارچوب شفاف و مرجع پاسخگو، تهدیدی مستقیم برای امنیت دارایی خانوارهاست.
اقتصاد ایران هزینه تعلل در نظارت را یک مرتبه پرداخته است. اگر مقرر است این تجربه تکرار نشود، قواعد بازی باید قبل از خرج شدن اعتماد مردم روشن شود؛ نه پس از آن.
بطور خلاصه ابلاغ دستورالعمل های جدید برای ساماندهی پلتفرم های فروش آنلاین طلا، نشان میدهد سیاست گذار هم به این نتیجه رسیده که ادامه این مسیر بدون مداخله، به بحران ختم می شود.
دستورالعمل هایی که با تاکید بر بانک مرکزی و همراهی قوه قضاییه تدوین شده اند، صراحتاً بر مهار خالی فروشی، معاملات صوری و نوسان سازی مصنوعی تمرکز دارند؛ بازاری که در سالیان اخیر، بویژه زیر فشار تورم و انسداد بازارهای موازی، به مقصد سرمایه های خرد تبدیل گشته است.
طلا در اقتصاد ایران همیشه آخرین پناه سرمایه های نگران بوده است. در وضعیت فعلی، نه نهاد ناظر واحدی وجود دارد و نه سناریوی شفافی برای روز بحران.
این خلأ، بازار را به حسن نیت فعالانش گره زده؛ مدلی که شاید در روزهای رونق دوام بیاورد، اما در تنش های حقیقی فرو می پاشد.
بر اساس ضوابط تازه، فروش طلا تنها تا سقف موجودی حقیقی مجاز است، تحویل فیزیکی یا سپرده گذاری باید در بازه زمانی مشخص صورت گیرد و فعالیت بدون مجوز تخلف محسوب خواهد شد. همچنین، راستی آزمایی تراکنش ها و رویارویی با پولشویی در دستور کار قرار گرفته است.
با این حال، پرسش بازهم باقی است: این مقررات درمان ریشه ای اند یا واکنشی دیرهنگام؟
منبع: karokhedmat.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب